روز جهانی مهاجر ۲۰۲۵؛ بررسی موج گسترده مهاجرت ایرانیان به دلیل سرکوب و نقض حقوق بشر

 

روز جهانی مهاجر ۲۰۲۵؛ بررسی موج گسترده مهاجرت ایرانیان به دلیل سرکوب و نقض حقوق بشر

مهرنوش رهام

امروز، ۱۸ دسامبر ۲۰۲۵، روز جهانی مهاجر است و به بهانه این مناسبت، نگاهی می‌کنیم به وضعیت مهاجرت در ایران و دلایل خروج گسترده شهروندان ایرانی از کشور. ایران در چهار دهه اخیر با موج گسترده مهاجرت، فرار نخبگان، و خروج اجباری شهروندان روبه‌رو بوده است که مستقیماً نتیجه سرکوب سیاسی، فساد اقتصادی، نقض حقوق بشر و محدودیت‌های آزادی فردی است.

هر ایرانی که کشور را ترک می‌کند، شاهد زنده‌ای بر شکست حکومتی است که مردمش را به سکوت، تبعید و مهاجرت اجباری وادار کرده است.

افزایش مهاجرت ایرانیان و آمار رسمی جهانی

بر اساس داده‌های «ذخیره جمعیت مهاجران بین‌المللی» سازمان ملل، تا میانه سال ۲۰۲۴ حدود ۱.۷۳ میلیون ایرانی خارج از کشور زندگی می‌کنند. این آمار تنها شامل افراد متولد ایران است و نسل‌های بعدی مهاجران در آن محاسبه نشده‌اند؛ بنابراین، ابعاد واقعی دیاسپورای ایرانی بسیار گسترده‌تر است. روند رو به افزایش مهاجرت ایرانیان نشان‌دهنده شکست جمهوری اسلامی در تأمین حقوق اقتصادی، آزادی‌های مدنی، امنیت سیاسی و سلامت اجتماعی است.

موج‌های مهاجرت پس از انقلاب ۱۳۵۷

مهاجرت ایرانیان را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن خشونت سیستماتیک و سرکوب جمهوری اسلامی تحلیل کرد.

موج اول: انقلاب و جنگ (۱۳۵۷–۱۳۶۷)

هزاران فعال سیاسی، روزنامه‌نگار، دانشگاهی، هنرمند و عضو اقلیت‌ها در پی اعدام‌ها، مصادره اموال و فضای رعب و وحشت، ناچار به ترک کشور شدند. جنگ ایران و عراق نیز میلیون‌ها نفر را در معرض ناامنی و فقر قرار داد.

موج دوم: فرار مغزها و نخبگان علمی (دهه ۷۰ و ۸۰)

حکومت با اعمال کنترل ایدئولوژیک بر دانشگاه‌ها و استخدام، مسیر پیشرفت را بر نخبگان بست. هزاران پزشک، مهندس و پژوهشگر مجبور به مهاجرت شدند.

موج سوم: فشار اقتصادی و تحریم‌ها (۱۳۹۷ به بعد)

سقوط ارزش پول ملی و گسترش فقر، میلیون‌ها جوان را وادار به خروج از ایران کرد. جمهوری اسلامی با سرکوب اعتراضات معیشتی، بحران را تشدید کرد.

موج چهارم: اعتراضات پس از قتل مهسا امینی (۱۴۰۱ به بعد)

جنبش «زن، زندگی، آزادی» و سرکوب خشونت‌آمیز آن باعث افزایش درخواست‌های پناهندگی و مهاجرت سیاسی شد. گزارش‌های اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که از پاییز ۲۰۲۲ به بعد، درخواست‌های پناهندگی ایرانیان به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

پناهجویان ایرانی و افزایش درخواست‌های پناهندگی

بر اساس داده‌های اتحادیه اروپا، در فاصله ژانویه ۲۰۲۳ تا مارس ۲۰۲۴ حدود ۲۰ هزار درخواست پناهندگی از سوی شهروندان ایرانی ثبت شده است. این عدد نمایانگر شرایط غیرانسانی و ناامنی مستمر است. پناهجویان ایرانی شامل زنان معترض، فعالان مدنی، روزنامه‌نگاران و جوانانی هستند که نمی‌خواهند زیر بار سرکوب دائمی زندگی کنند.

مقاصد اصلی مهاجرت ایرانیان

ایالات متحده، کانادا، آلمان، سوئد، بریتانیا، ترکیه و امارات از مقاصد اصلی هستند. آلمان و کشورهای شمال اروپا بیشترین سهم را در جذب ایرانیان پناهجو دارند. این امر فشار بر سیستم‌های پناهندگی را افزایش داده و نشان‌دهنده عمق بحران حقوق بشری در ایران است.

نمودار روند مهاجرت ایرانیان (۲۰۱۰–۲۰۲۵)

جدول آماری مهاجرت ایرانیان ۲۰۱۰–۲۰۲۵

سال	تعداد مهاجران ایرانی (هزار نفر)
۲۰۱۰	۱۲۰۰
۲۰۱۱	۱۲۵۰
۲۰۱۲	۱۳۰۰
۲۰۱۳	۱۳۲۰
۲۰۱۴	۱۳۵۰
۲۰۱۵	۱۳۸۰
۲۰۱۶	۱۴۲۰
۲۰۱۷	۱۴۵۰
۲۰۱۸	۱۵۰۰
۲۰۱۹	۱۵۵۰
۲۰۲۰	۱۶۰۰
۲۰۲۱	۱۶۵۰
۲۰۲۲	۱۷۰۰
۲۰۲۳	۱۷۲۰
۲۰۲۴	۱۷۳۰
۲۰۲۵	۱۷۳۰

مهاجرت؛ شاخص نقض حقوق بشر

مهاجرت گسترده ایرانیان شاخصی روشن از نقض حقوق بشر است: حق زندگی امن، آزادی بیان و تجمع، برابری جنسیتی و امنیت اقتصادی همگی در ایران به‌طور سیستماتیک نقض می‌شوند. جمهوری اسلامی مسئول مستقیم مهاجرت اجباری میلیون‌ها انسان است.

سخن پایانی

مهاجرت ایرانیان پس از استقرار جمهوری اسلامی نه روندی طبیعی، بلکه نتیجه سیاست‌های سرکوبگرانه، فساد اقتصادی و نقض حقوق بشر است. روند مهاجرت پس از سال ۱۴۰۱ شتاب بیشتری گرفته است و تا زمانی که حکومت به سرکوب و تبعیض ادامه دهد، خروج شهروندان ادامه خواهد داشت. هر مهاجر ایرانی، سند زنده شکست حکومتی است که مردم خود را به ترک وطن واداشته و آینده کشور را گروگان ایدئولوژی و سرکوب کرده است.