جنگ‌های طولانی تاریخ و اوکراین: تحلیل و چشم‌انداز آینده

جنگ‌های طولانی تاریخ و اوکراین: تحلیل و چشم‌انداز آینده

 منطقه آزاد و معنای آن

مهرنوش رهام

اخیراً رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، اعلام کرد که برخی مناطق شرق کشور می‌توانند به عنوان «منطقه آزاد» یا «منطقه غیرنظامی/اقتصادی» تعریف شوند. این تصمیم به دنبال فشارهای شدید نظامی و اقتصادی و همچنین مذاکرات بین‌المللی اتخاذ شده است.

اما معنای واقعی «منطقه آزاد» چیست و چرا اهمیت دارد؟

• آتش‌بس موقت یا عقب‌نشینی نیروها: این مناطق فاقد درگیری نظامی مستقیم خواهند بود تا امکان آرامش نسبی فراهم شود.

• وضعیت اقتصادی ویژه: قوانین تجارت، کسب‌وکار و مالیات ممکن است متفاوت باشد تا فعالیت اقتصادی محدود و بازسازی سریع امکان‌پذیر شود.

• کنترل موقت و نه واگذاری قطعی خاک: این اقدام به معنای واگذاری رسمی سرزمین به روسیه نیست و سرنوشت نهایی این مناطق هنوز تعیین نشده است.

• هدف کاهش فشار فوری جنگ و خرید زمان برای مذاکرات سیاسی: چنین پیشنهادهایی معمولاً با هدف جلوگیری از شدت گرفتن درگیری و ایجاد شرایط مذاکره مطرح می‌شوند.

زلنسکی بارها تأکید کرده است که توافق نهایی درباره این مناطق باید با تضمین‌های امنیتی و رضایت مردم اوکراین همراه باشد. بنابراین، تعریف مناطق آزاد بیشتر یک ابزار راهبردی برای کاهش درگیری و تثبیت جبهه‌ها است تا حل کامل مناقشه.

---

وضعیت فعلی جنگ اوکراین

وضعیت جنگ اوکراین در سال چهارم، نشان‌دهنده جنگ فرسایشی و خطوط تثبیت‌شده است:

• خطوط جبهه تقریباً تثبیت شده‌اند و پیشروی‌های گسترده محدود است.

• استفاده از کمک‌ها و تسلیحات پیشرفته خارجی برای تقویت اوکراین ادامه دارد.

• فشار اقتصادی و سیاسی بر روسیه شدید است و این موضوع به تضعیف توان نظامی و اقتصادی روسیه کمک می‌کند.

• ادامه درگیری‌های محدود اما فرسایشی در مناطق کلیدی و استراتژیک.

این مرحله نشان می‌دهد که مذاکرات اخیر درباره مناطق آزاد اقتصادی یا غیرنظامی، به دنبال کاهش شدت جنگ بدون حل کامل اختلافات هستند.

---

جدول مقایسه‌ای جنگ‌های طولانی

تجربه تاریخی نشان می‌دهد بسیاری از جنگ‌های طولانی، خصوصاً در سال چهارم، به مرحله فرسایش و تثبیت خطوط جبهه می‌رسند:

جنگ	سال شروع	سال پایان	مدت	مرحله سال ۴	وضعیت مشابه اوکراین
ایران–عراق	۱۳۵۹	۱۳۶۷	۸ سال	خطوط جبهه تثبیت شد، جنگ فرسایشی	خطوط تثبیت‌شده، جنگ فرسایشی مشابه
استقلال الجزایر	۱۹۵۴	۱۹۶۲	۸ سال	مبارزات چریکی و فرسایشی	جنگ کلاسیک + چریکی در برخی مناطق
ویتنام (آمریکا)	۱۹۶۵	۱۹۷۳	۸ سال	فشار سیاسی و فرسایش منابع	فشار اقتصادی و کمک خارجی اوکراین مشابه
سوریه	۲۰۱۱	۲۰۱۹	۸ سال	خطوط تثبیت، دخالت خارجی شدت گرفت	خطوط تثبیت، کمک خارجی نقش مهم
افغانستان (شوروی)	۱۹۷۹	۱۹۸۹	۱۰ سال	جنگ فرسایشی، شورشیان مناطق محدود را کنترل کردند	مناطق اشغال‌شده توسط روسیه، جنگ فرسایشی

---

نمودار مراحل جنگ

سال ۱ ── آغاز جنگ
سال ۲ ── پیشروی و درگیری شدید
سال ۳ ── خطوط تثبیت شده، فشار اقتصادی/سیاسی
سال ۴ ── جنگ فرسایشی، آتش‌بس موقت، تعریف مناطق آزاد
سال ۵-۸ ── ادامه جنگ منجمد یا فرسایشی
سال ۸-۱۰ ── احتمال پایان با آتش‌بس، نه پیروزی کامل

اوکراین اکنون سال چهارم جنگ را تجربه می‌کند و در مرحله‌ای مشابه بسیاری از جنگ‌های طولانی تاریخ قرار دارد.

---

تحلیل و پیش‌بینی آینده

بر اساس الگوهای تاریخی جنگ‌های فرسایشی:

• این نوع جنگ‌ها معمولاً بین ۷ تا ۱۰ سال طول می‌کشند.

• تعریف مناطق آزاد می‌تواند به کاهش فشار کوتاه‌مدت کمک کند، اما پایان سریع جنگ را تضمین نمی‌کند.

• اوکراین احتمالاً وارد سال‌های فرسایشی طولانی خواهد شد.

• احتمال پایان سریع و پیروزی کامل یک طرف بسیار کم است.

سناریوی محتمل:

• تثبیت خطوط جبهه و کاهش درگیری‌های سنگین

• آتش‌بس‌های موقت و جنگ منجمد

• ادامه فشار اقتصادی و سیاسی بر روسیه و اوکراین، بدون حل کامل اختلافات

سخن پایانی

بر اساس تجربه جنگ‌های طولانی از ایران–عراق تا سوریه و ویتنام:

• خطوط جبهه پس از چند سال تثبیت می‌شوند.

• شدت جنگ به مرور کاهش پیدا می‌کند.

• پایان جنگ‌ها معمولاً به شکل صلح واقعی و پیروزی قطعی یکی از طرفین اتفاق نمی‌افتد، بلکه بیشتر به شکل آتش‌بس طولانی یا صلح نیمه‌کاره است.

با توجه به الگوهای تاریخی و وضعیت کنونی اوکراین، حتی با تعریف مناطق آزاد و غیرنظامی:

• احتمال پایان سریع جنگ بسیار کم است.

• این جنگ ممکن است سال‌ها ادامه یابد.

• شدت درگیری به مرور کاهش یافته و به سمت جنگ منجمد حرکت خواهد کرد.

بر اساس الگوهای تاریخی جنگ‌های فرسایشی و وضعیت فعلی اوکراین، حتی با تعریف مناطق آزاد و غیرنظامی، احتمال تحقق یک صلح سریع و کامل بسیار اندک است. روند منطقی و محتمل، ادامه جنگ در قالب فرسایش منابع و کاهش تدریجی شدت درگیری‌هاست که نهایتاً به شکل یک آتش‌بس طولانی یا جنگ منجمد جلوه خواهد کرد.