بحران «تراژیک» خزر: کاهش متر به متر، فاجعه‌ای قریب‌الوقوع

 

بحران «تراژیک» خزر: کاهش متر به متر، فاجعه‌ای قریب‌الوقوع

رشت، ایران – اخطار متخصصان محیط زیست آنقدر واضح است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت: دریای خزر در حال پس‌روی جدی است و تراز آب آن در ۵ سال گذشته به‌طور نگران‌کننده‌ای یک متر کاهش یافته است. این هشدار را احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست، به‌روشنی بیان کرده است. 

میراث خزر در حال خشک شدن

براساس گزارش‌ها، کاهش سطح آب خزر تنها یک روند گذرا نیست؛ بلکه بخشی از الگوی بلندمدت و خطرناکی است که طی دو دهه اخیر شدت گرفته است. ذوالجودی، معاون سابق زیست‌محیطی، تاکید می‌کند که از سال ۱۳۷۵ تا ۱۴۰۱ تقریباً دو متر از تراز آب کاسته شده است. 

تسنیم نیز خبر داده که تراز آب خزر در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۲۶ سانتی‌متر کاهش داشته است – رقمی که نشان‌دهنده تشدید روند کاهشی است. 

تهدیدهای زیست‌محیطی و اجتماعی

پیامدهای این پس‌روی بزرگ، فقط یک مشکل عددی نیست: عقب‌نشینی سواحل باعث تخریب تالاب‌ها شده و زیست‌بوم‌های حساس مخاطره‌آمیز are حال تخریب شدن‌اند. 

به گفته مقامات، اگر این روند ادامه پیدا کند، تا ۲۰ سال آینده یک‌چهارم از پهنه دریای خزر ممکن است به‌طور کامل خشک شود.  این وضعیت نه‌تنها خطر برای حیات آبزیان است بلکه زیرساخت‌های بنادر ساحلی را نیز تهدید می‌کند، چرا که عقب‌نشینی آب دسترسی به اسکله‌ها را محدود می‌کند. 

دلایل بحران: طبیعت یا سوءمدیریت؟

علل کاهش تراز آب خزر، به گفته کارشناسان، ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی است: تبخیر بیشتر به‌خاطر گرمای هوا، کاهش ورودی رودخانه‌ها مخصوصاً رودخانه ولگا، و تغییرات اقلیمی – همه دست به دست هم داده‌اند تا بحران آب خزر را تشدید کنند. 

علاوه بر این، بعضی کارشناسان (مانند رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو) سدسازی روی ولگا را یکی از محرک‌های اصلی کاهش ورود آب به خزر می‌دانند. 

هشدار جدی برای آینده

تحلیل‌گران محیط زیستی نسبت به آینده خزر بدبین‌اند. برخی پیش‌بینی می‌کنند که بدون اقدام جدی، این دریاچه عظیم ممکن است با کاهش عمق شدیدتری مواجه شود که پیامدهای اقتصادی، زیستی و اجتماعی آن بسیار دردناک خواهد بود. 

گردشگری، صنعت ماهی‌گیری، بنادر و اکوسیستم تالاب‌ها، همه در نقطه شکننده‌ای قرار گرفته‌اند. اگر تصمیمات عاجل گرفته نشوند، خزر ممکن است به یک سایه از آنچه بود تبدیل شود.